Huisonderwijs in België: Antwoorden op de meest gestelde vragen

Welkom in deze blogpost over onze ervaring met huisonderwijs in België, een onderwijspad dat de laatste jaren steeds meer aan populariteit wint. Als ouders staan we voor een van de belangrijkste beslissingen in het leven van onze kinderen: hoe we hen de beste educatie kunnen bieden die niet alleen hun intellectuele groei stimuleert, maar vooral ook hun persoonlijke ontwikkeling, emotionele ontwikkeling en unieke talenten ondersteunt. Voor velen van ons, inclusief mijn gezin, heeft die zoektocht ons geleid naar huisonderwijs.

Onze reis van huisonderwijs startte in het jaar 2020, toen ons zoontje in het eerste leerjaar zat. Hij had het enorm moeilijk op school, we zagen ons vrolijk en gelukkig mannetje steeds ongelukkiger worden. In overleg met het CLB (centrum voor leerlingenbegeleiding) beslisten we halfweg het schooljaar om huisonderwijs op te starten. Het schooljaar erop beslisten onze meisjes om ook de sprong te wagen. Zij startten samen in 2024 huisonderwijs, beide in de derde graad. Ondanks dat onze tweede dochter normaal nog moest starten in de tweede graad.

Huisonderwijs is een ervaring die zowel uitdagend als enorm verrijkend is geweest. Het is een pad dat ons dichter als gezin heeft gebracht en ons de vrijheid heeft gegeven om het leren aan te passen aan de individuele behoeften en interesses van onze kinderen. Maar de overstap naar huisonderwijs komt ook met zijn aandeel vragen en onzekerheden, vooral als je net begint of overweegt deze onderwijsvorm aan te nemen. Hierbij help ik je graag verder met enkele van de meest gestelde vragen.

Wat is huisonderwijs en kun je huisonderwijs starten in België?

In België is er leerplicht voor kinderen van 5 tot 18 jaar. Er is dus geen schoolplicht. Je kind is dus verplicht om te leren, maar hoeft dat niet noodzakelijk in een school te doen. Je kunt er dus voor kiezen om thuis onderwijs te geven, of om les te laten geven door een privéleerkracht.

Het huisonderwijs kun je elk schooljaar opnieuw opstarten in september zonder problemen. Wil je tijdens het schooljaar stoppen met school en starten met huisonderwijs, dan kan het CLB bezwaar intekenen. Wij hebben in samenspraak met het CLB de stap gezet, dus hier was het geen probleem om het huisonderwijs halfweg het schooljaar op te starten.

Het huisonderwijs moet aan enkele voorwaarden voldoen, het moet gericht zijn op:

• de ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten, geestelijke en lichamelijke vermogens van het kind
• het bijbrengen van eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheid
• het bijbrengen van eerbied voor de culturele waarden van het kind zelf en van anderen
• de voorbereiding van het kind op een actief leven als volwassene.

Elk jaar opnieuw moet je je kind inschrijven voor het huisonderwijs ten laatste op de derde schooldag van het schooljaar. Je moet een verklaring van huisonderwijs indienen via het loket huisonderwijs. Meer info over de documenten die je moet invullen en waar je ze moet opsturen kun je hier vinden.

Meer informatie rond het huisonderwijs vind je op de website van Onderwijs Vlaanderen.

Hoe zit het met de wetgeving rond huisonderwijs in België?

Verplicht medisch onderzoek en vaccinaties

Elk kind in Vlaanderen moet op bepaalde leeftijden naar het centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB) voor een systematische contact (medisch onderzoek). Het systematisch contact is ruimer dan het medisch onderzoek. Er gaat ook aandacht naar de gezinssituatie, leefgewoonten en welbevinden. De CLB-medewerker bevraagt leerlingen en ouders en kan hierover in gesprek gaan.

Het CLB biedt ook vaccinaties aan. In Vlaanderen is er 1 vaccinatie verplicht: het vaccin tegen polio. De overige vaccinaties zijn niet verplicht.

Meer informatie over deze medische onderzoeken en vaccinaties en de juiste leeftijden waarop deze plaatsvinden kun je hier vinden. Je kiest zelf naar welk CLB je gaat.

Controle door de inspectie van onderwijs

De onderwijsinspectie die de scholen inspecteert, komt ook controleren of het huisonderwijs voldoet aan de minimumeisen. Je bent verplicht die inspectie toe te laten. Als bij 2 opeenvolgende inspectiebezoeken blijkt dat het huisonderwijs niet voldoet, moet je je kind (terug) inschrijven in een erkende school.

Je krijgt enkele weken op voorhand een brief van wanneer de inspectie zal doorgaan. De inspectie kan jaarlijks terugkomen, soms kan er 2 of eens 3 jaar tussen zitten. Dit is niet te voorspellen. Hier kun je het beoordelingskader voor de inspectie terugvinden.

Verplichte examens

Lager onderwijs

Je kind is verplicht om examens af te leggen. Voor de lagere school moeten ze ingeschreven zijn in het schooljaar waarin het vóór 1 januari 11 jaar wordt. Je kind moet ten laatste in het schooljaar waarin het vóór 1 januari 13 jaar wordt, het getuigschrift basisonderwijs behalen. Anders moet het verplicht terug naar school.

Secundair onderwijs

Je kind moet in het schooljaar waarin het vóór 1 januari 16 jaar wordt, minstens een getuigschrift van de 1ste graad secundair onderwijs behalen. Je moet je kind hiervoor ten laatste in het schooljaar waarin het vóór 1 januari 15 jaar wordt, inschrijven voor de examens van de Examencommissie secundair onderwijs. Als je je kind te laat inschrijft bij de examencommissie, dan ben je verplicht om het in te schrijven in een door de overheid erkende school.

Meer informatie over de examens vind je hier.

Wat met de inhoud van de leerstof in het huisonderwijs?

Basisschool of lagere school:

Zoals je hierboven al kon lezen moet het huisonderwijs aan enkele voorwaarden voldoen zoals het gericht zijn op de ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten en geestelijke en lichamelijke vermogens van het kind enz… Er wordt ook gezegd dat er geen verplichte lesmaterialen zijn om te gebruiken. Maar om te kunnen slagen voor de examens zijn er wel lesplannen en dergelijke waarmee je rekening moet houden.

Zo zijn er de onderwijsdoelen waarmee je rekening moet houden. Deze worden vak per vak uitgelicht. Alle onderwijsdoelen/eindtermen voor de lagere school vind je hier. Zo heb je een idee wat er van je kind verwacht wordt en wat je allemaal moet studeren om te kunnen slagen.

Je kind moet ingeschreven worden in een examenschool. Het examen voor de lagere school is altijd in juni. In elke provincie vind je ten minste 1 officiële school en 1 vrije school terug waarin je kind examens kan doen. Je kiest volledig zelf waar je kind zijn of haar examens doet, dit mag ook buiten je eigen provincie zijn. Veel ouders van huisonderwijs kinderen gaan op zoek naar de school die het beste past bij hun kind. Hier vind je de lijst met de huidige examenscholen. Dit kan elk jaar veranderen.

Secundair onderwijs of middelbaar:

Voor het secundair onderwijs is je kind verplicht om het getuigschrift voor de eerste graad te behalen voor de leeftijd van 16. Dit is ook het enige getuigschrift dat ze verplicht moeten behalen in het middelbaar. Onze tweede dochter heeft de eerste graad behaald in school en is nadien meteen gestart in de derde graad, wat hier tot nu toe vlot verloopt. Per graad kun je de onderwijsdoelen hier terugvinden.

Een kind wat huisonderwijs krijgt in het middelbaar, schrijft zich in in de examencommissie in Brussel. Elk examen verloopt in Brussel. Wanneer je je wil inschrijven voor de examencommissie moet je hier eerst de infosessies bekijken. Daarna kun je je registreren op het kandidatenplatform. Op het platform kies je je studierichting, kun je examens inplannen, je punten bekijken en eventueel een inzage plannen.

Interessante links:

• Studierichtingen examencommissie
• Info over de examens in Brussel

Examens doen in het secundair werkt heel interessant in vergelijking met het lager onderwijs. Je kijkt naar de lijst van mogelijke examens die je moet doen. Je plant zelf in wanneer je welk examen wil doen. Hierdoor kun je je vak per vak concentreren en je examens voorbereiden. Je kiest zelf in welk tempo je dit wil doen. Over het algemeen wordt 2 jaar gerekend per graad, maar je kunt dit veel sneller afwerken als je vlot kunt studeren. Maar je kunt er evengoed wat langer over doen ook.

Wanneer je niet slaagt voor een examen, krijg je dat schooljaar nog maximum 2 extra kansen. Anders moet je wachten tot het volgend schooljaar om terug de examens af te leggen. Er is dus geen beperking aan het aantal keer dat je examens kunt afleggen voor een vak.

Voor wie examens moet afleggen voor de derde graad, lees zeker ook deze blog: Leermiddelen voor de derde graad secundair onderwijs. Hier vind je hoe je heel eenvoudig alle lespakketten kunt aankopen en enkele interessante links. Ook interessant voor wie de tweede graad zou willen overslaan.

Wat zijn de voordelen van huisonderwijs?

De voordelen van huisonderwijs zal voor ieder gezin anders zijn. Wij kunnen hieronder enkel onze eigen ervaring delen. Huisonderwijs heeft voor ons persoonlijk veel mooie kanten die ik graag even belicht:

• Ons jongste kind voelt zich weer helemaal top, waar school elke dag een struggle was.
• De kinderen hebben minder stress en prestatiedruk dan wanneer ze naar school gingen.
• Veel meer tijd om hun persoonlijke interesses en talenten. Knutselen, buiten spelen, gaan wandelen, surfen, meehelpen om de paardenmanege… zijn allemaal dingen waar echt tijd voor is vrij gekomen.
• Tijd om buiten het seizoen op reis te gaan waardoor we veel geld besparen.
• Veel meer quality-time met het gezin.
• We leren vooral door te zien, te ontdekken en uitstappen te doen. Geen betere manier om over vulkanen te leren dan wanneer je de Vesuvius beklimt en daarna Pompeï bezoekt om aan te tonen welke schade een vulkaan kan aanbrengen. Toch? Of leren over het oude Egypte door op bezoek te gaan naar een tentoonstelling van toetanchamon. En dat zijn maar 2 van de veeeeeele educatieve uitstappen die we in die jaren hebben gedaan. Zet ons zoontje een half uurtje met een boek aan tafel en na 5 minuten begint hij al te geeuwen. Maar door dingen te bezoeken stelt hij uit zichzelf zoveel vragen waardoor hij vanuit intrinsieke motivatie leert.

Wat zijn de nadelen/struggles wat huisonderwijs meebrengt?

Huisonderwijs is zeker niet alleen rozengeur en maneschijn. Ik vind dat elke ouder moet rekening houden met zijn of haar kind. Ik hoorde al vaker dat ouders hun kind van school halen omdat ze niet achter het onderwijs staan, maar als dat je kind net heel ongelukkig maakt, dan vind ik het vaak gewoon heel jammer voor het kind in kwestie. Voor onze 3 kinderen is het huisonderwijs wel iets waar ze zelf blij van worden. De nadelen voor ons persoonlijk zijn:

• Als ouders ben je fulltime bij je kinderen, wat het werken net wat minder makkelijk maakt dan wanneer je kinderen op school zitten. Het is zoeken tussen een goeie balans tussen werken, huisonderwijs en vrije tijd. En dat vraagt best wat energie van je als ouder.
• Sociale contacten vragen extra aandacht. Waar je kind op school haast dagelijks met andere kinderen in contact komt, is dat hier anders. De dochters in het middelbaar hebben alle kansen om met vriendinnen af te spreken. Ze leerden ook al heel wat mensen kennen in het buitenland tijdens reizen. Voor ons zoontje in de lagere school moeten we dit echt wel inplannen.
• Huisonderwijs vraagt echt structuur en planning, en dat is eerlijk gezegd niet onze sterkste kant. Het vraagt dus best wat van ons om gestructureerd huisonderwijs aan te bieden. We hebben geluk dat ons zoontje heel vlot leert en heel zelfstandig kan werken ook. Onze dochters die in het middelbaar zitten, die regelen alles zelf. Ik zeg het NOOIT wanneer ze moeten leren of hoeveel ze moeten leren. En hoe leerrijk is dat op zich al? Al kan ik me voorstellen dat het niet bij iedereen zo vlot verloopt.
• Het vinden van geschikte leermaterialen en -bronnen. Voor de derde graad middelbaar is het vrij eenvoudig dankzij de online leermiddelen die je kunt terugvinden. Maar voor de rest is het best zoeken waar je al het lesmateriaal kunt vinden. Met de eerste graad middelbaar heb ik tot nu toe geen ervaring.

Bovenstaande ervaringen zijn uiteraard heel persoonlijk. Wij hebben 3 kinderen die makkelijk leren, die vlot te motiveren zijn en zelfstandig kunnen werken. Ik kan me voorstellen dat het bij andere gezinnen heel anders verloopt. Ik heb wel ervaring met mijn zoontje die school moe was en totaal niets wou doen de eerste maanden in het huisonderwijs. Misschien zelfs het eerste jaar… Maar eens de druk er af was ging alles terug vlot, ik zou dan ook aanraden om de eerste maanden met zo’n kind het rustig aan te doen en even de schoolboeken links te laten liggen.

Heb je nog vragen over het huisonderwijs in België?

Of wil je je eigen ervaring delen? Laat gerust een reactie achter. Ik beantwoord graag je vragen persoonlijk of ik vul deze blogpost graag nog aan. En ik vind het altijd heel leuk om de ervaring van anderen te lezen.